Publiek-private samenwerking

Met een bevolkingstoename van 3,7% per jaar (een verdubbeling van de bevolking alle 23 jaar) is het voor de overheid onmogelijk om voldoende scholen te bouwen om alle kinderen op z’n minst naar de lagere school te laten gaan. Een directeur vertelde mij eens heel plastisch dat er elke dag zes (!!) schoolklassen aan kinderen geboren worden in Burkina Faso. Het resultaat zijn klassen met 150 of meer leerlingen, of scholen in de buitenlucht onder een hangar (“écoles sous paillot”). De staat heeft daarom aan de privésector gevraagd mee te helpen en privéscholen worden gezien als commerciële ondernemingen. Heden ten dage is het zo dat het aantal privéscholen ongeveer twee keer het aantal openbare is.

Het openen van een privéschool is aan strenge regels gebonden en is zeker niet goedkoop. Als je de hele bureaucratische rompslomp doorlopen hebt en drie jaar lang een examenresultaat van minimaal 30% haalt, heb je recht op een convenant met het ministerie en krijg je beursstudenten van de staat toegewezen. Van die beursstudenten betaalt het ministerie dan een vast bedrag aan schoolgeld. Veel verder dan de bijdrage aan het schoolgeld gaat de publiek-private samenwerking helaas niet. Schoolboeken mogen we niet bij de staatsdrukker kopen, maar moet op de vrije markt. Openbare scholen krijgen voedsel voor de schoolkantine, wij niet. Openbare technische scholen krijgen de materialen voor het praktijkonderwijs, wij krijgen zelfs voor de examens geen materiaal en moeten dus alle cement, betonijzer, elektronische componenten etc. zelf betalen. Ik ken dan ook niemand die rijk geworden is van een privéschool, laat staan van een technische school.

Onderwijsbonden

Historisch gezien zijn de onderwijsbonden de machtigste vakbonden in Burkina Faso. Tijdens de revolutionaire jaren van 1983-1987 heeft de toenmalige president Thomas Sankara geprobeerd hun macht te breken door al het onderwijzend personeel dat lid was van een vakbond te ontslaan. Dit had uiteraard een enorm lerarentekort tot gevolg en vele scholen hebben destijds dan ook jarenlang de deuren moeten sluiten. Na de coup van Blaise Compaoré in 1987 werden veel ontslagen leraren weer aangenomen en langzaamaan vergrootten de vakbonden hun macht weer.

Sinds 2010, toen we onze technische school zijn begonnen, hebben we al heel wat stakingen meegemaakt. De docenten op de openbare scholen staken, en stoken hun leerlingen op om de privéscholen ook te laten sluiten. Dat gaat vaak met veel geweld gepaard, want veel privéscholen willen zich niet aansluiten bij de eisen van de vakbonden. Er worden stenen op de aluminium dakplaten gegooid zodat die scheuren, deuren worden geforceerd en er zijn zelfs scholen in brand gestoken. Van enige compensatie is natuurlijk geen sprake want niemand is verantwoordelijk. Er wordt ons privéscholen dan ook al jaren aangeraden gewoon te sluiten als de meute richting jouw school komt.

Er is in de onderwijssector in Burkina Faso veel mis. Dat is in de loop der jaren zo gegroeid en dat is moeilijk weer terug te draaien. Elke minister die dat probeert krijgt ogenblikkelijk stakingen aan z’n broek, waarop de bevolking boos wordt en de minister uiteindelijk het veld moet ruimen. Zo winnen de vakbonden altijd. De vakbonden zijn ook principieel tegen privéscholen en proberen die waar ze kunnen te saboteren.

Aan het begin van het schooljaar 2018-2019 hebben wij drie docenten civiele techniek van het ministerie toegewezen gekregen. De overheid wil technisch/beroepsonderwijs stimuleren, maar heeft zelf nog niet genoeg scholen. Om straks niet tegen een lerarentekort aan te lopen worden nu al docenten opgeleid en voorlopig op privéscholen geplaatst. Die drie docenten waren vanaf het begin niet zo blij dat ze op een privéschool geplaatst zijn, want bij ons moeten ze werken. Op openbare technische scholen hoeft elke docent maar één vak te geven, wat in de praktijk neerkomt op enkele uurtjes per week voor een volledig salaris. In de overige uren kunnen deze docenten bijbeunen op privéscholen waar ze op uurbasis betaald worden, of ze zetten een eigen bedrijf op. Zo worden er al snel drie-vier salarissen verdiend, zeer lucratief dus.

De drie docenten die ons zijn toegewezen moeten, net als de rest van het onderwijzend personeel, 22 uur per week volmaken en ze moeten ook meerdere vakken aan meerdere klassen geven. Daarnaast hebben ze nog het grote nadeel dat er in de hele provincie geen andere technische school is met civiele techniek, ze kunnen dus geen extra lessen geven. Ondanks hun tegenzin, hebben we twee jaar prima samengewerkt, hoewel de examenresultaten vorig jaar niet al te best waren (sabotage??).

Half november 2020 gooiden ze echter zomaar opeens de kont tegen de krib want volgens hun vakbond was de plaatsing van hun leden op een privéschool illegaal. Vlak voor de proefwerkweek voor het kerstrapport kwamen ze niet meer opdagen, zonder opgaaf van reden. Het heeft me ruim een week gekost om erachter te komen waar het zeer zat en alle bemiddelende pogingen van de provinciale en regionale directies ten spijt waren ze niet van zins terug te komen. Toen er een convenant uit 2012 boven tafel kwam, waarin overeengekomen is dat de tijdelijke uitplaatsing van docenten op privéscholen wel degelijk geregeld is, gooiden ze het over een andere boeg. Opeens was Haparako een verschrikkelijke school met verschrikkelijke werkomstandigheden en met een nog veel verschrikkelijkere directrice. Het moge duidelijk zijn dat de sfeer toen dermate verpest was, dat ook ik geen zin meer had om ze terug te nemen.

Het is nu aan het ministerie om te beslissen wat er met deze drie docenten gaat gebeuren. Feitelijk komt het op werkweigering neer en dat zou naar ontslag moeten leiden. Het is echter nog maar de vraag hoe hun vakbond daarop gaat reageren.

Oud-leerlingen

Nu stond ik echter wel opeens voor het probleem dat al mijn klassen civiele techniek geen cijfers hadden voor hun kerstrapport, want de drie docenten weigerden de cijfers van de tussenproefwerken te geven. Hals over kop moest ik vervangende docenten zoeken om in ieder geval de proefwerkweek te organiseren. Dat is gelukt en uiteindelijk heeft iedereen een representatief kerstrapport gekregen, maar ik heb me wel ongelooflijk zitten opwinden over zoveel egoïsme. Hoe haal je het in je hoofd om zomaar opeens je werk te verlaten zonder aan de gevolgen voor de leerlingen te denken? Dan ben je geen knip voor de neus waard en totaal niet geschikt voor het onderwijs!

Voor de komende maanden heb ik twee extra docenten aangenomen, hetgeen een aanslag op ons budget is, want de salarissen voor de drie docenten van het ministerie hoefde ik niet te betalen. Wederom twee oud-leerlingen, waarmee het totaal aan oud-leerlingen die op hun oude school lesgeven nu op zes komt.

Dat is ontwikkelingssamenwerking op z’n best en mooist. Kennisoverdracht zodat zij die kennis zelf weer kunnen doorgeven. Prachtig! Daar word ik wel blij van.