Verkiezingen in Burkina

Afgelopen zondag 22 november waren er in Burkina Faso Tweede kamer en presidentiële verkiezingen. Uit nieuwsgierigheid ben ik bij het stemlokaal in Passakongo gaan kijken. Het was in de lagere school, maar deze keer mocht ik er niet langs van de dienstdoende militair die er bewaakte. ’n Jaar of 10-15 geleden, nog onder de verjaagde president Compaoré ben ik er ook eens bij geweest en toen kon ik in het stemlokaal zien hoe de ongeletterde bevolking “geholpen” werd door aan te wijzen waar ze hun duim moesten zetten om daarna een bord rijst te krijgen. Deze keer dus geen pottenkijkers gewenst, maar is dat dan transparant?

Behalve op tv, zie je ze nooit de volksvertegenwoordigers, ministers of welke beleidsbepaler dan ook op het platteland. Nooit komen ze gedurende hun 5-jarig mandaat hun kiezers bezoeken, consulteren of er wensen, klachten of behoeften zijn. Zou je wel verwachten, maar wat in Ouagadougou bepaald wordt en hoe, dat dringt hier op het platteland niet door. Op een enkele intellectueel na, leeft politiek helemaal niet op het platteland.  Men is hier te druk bezig met overleven om zich druk te maken over zaken die men toch niet begrijpt. Problemen worden op traditionele wijze op dorpsniveau opgelost of als dat niet lukt, heeft de traditionele koning het laatste woord.

Drie weken voor de verkiezingen starten de campagnes en wordt er groots uitgepakt.

De minister van onderwijs komt uit een dorpje hier in de buurt en die kwam twee weken geleden langs in alle kleine dorpjes rondom Dédougou om de bevolking over te halen op zijn partij, de grootste regeringspartij MPP, te stemmen. Dat overhalen moet je heel letterlijk nemen, er wordt uitgedeeld. €150 In dit dorp, €200 in het andere. Willen de vrouwen een nieuwe graanmolen? Wordt ter plaatse voor gezorgd. Het feit dat diezelfde vrouwen bij de vorige verkiezingen ook al een graanmolen hebben gekregen, maar die door mismanagement en diefstal al jaren werkeloos staat te zijn, doet niet ter zake. Er moet gescoord worden en scoren doe je hier via uitdelen. In een dorpje verderop hebben de vrouwen een tractor gevraagd en gekregen. Dat die tractor amper kan draaien in hun veel te kleine moestuin, doet ook niet ter zake. Er moet gescoord worden!

Afgelopen dinsdag organiseerde de regeringspartij MPP een “meeting” in Dédougou, waarbij zelfs de president ingevlogen werd per helikopter. Voor die “meeting” werden zo’n 5000 mensen uit de hoofdstad ingereden om het zaakje wat op te vrolijken. Als op het nieuws blijkt dat de president in Dédougou maar een schamele paar honderd mensen kon mobiliseren, maakt dat natuurlijk geen indruk. Vandaar een juichende en joelende menigte van een paar duizend man, dan moet je wel populair zijn, toch? Van de president kregen alle dorpen nog eens €500. Alles bij elkaar levert dat toch een aardig sommetje op. Nou maar hopen dat ze er iets nuttigs mee doen en niet alleen maar dronken worden.

Dan heb je nog de opportunisten die het alleen maar om het geld en de macht gaat. Zo hebben we daar meneer Zerbo, die al jaren probeert een hoge positie te pakken te krijgen en iedere keer naast het net vist. Vroeger was hij lid van de partij van de verjaagde president Compaoré, maar sinds de MPP aan de macht is, is hij het hoofd van die partij in onze regio. Hij aasde op de positie van hoofd van de “Conseil Régional”, een orgaan dat leuke dingen doet voor de bevolking en direct onder de president valt. Kreeg hij niet. Nu wil hij voor weer een andere partij in het parlement gekozen worden. Meneer Zerbo heeft 4 jaar lang een zoon bij ons op de technische school gehad en schuldt ons nog een heel jaar schoolgeld. De zoon is 3 jaar geleden met z’n mbo-diploma van school gegaan, maar de schuld is nog steeds niet voldaan, maar dit terzijde.

Al die “meetings”, tractoren, graanmolens, giften en cadeautjes kosten natuurlijk handen vol geld. Grote ondernemers sponsoren veel en kopen zich op die manier de gunsten van de toekomstige politici. De “meeting” in Dédougou is betaald door de rijkste man van Burkina en grootste wegenbouwer, voor zo’n 25 miljoen FCFA. Dat zijn omgerekend €38.000. Da’s voor die meneer een schijntje, maar van die €38.000 gaan zo’n €10.000 naar de traditionele koning voor zijn toestemming om de “meeting” toe te staan in zijn territorium. Zonder de toestemming van de traditionele koning komt er geen meter asfalt te liggen, dus zijn goodwill is een hoop waard. De resterende €28.000 zijn in drieën verdeeld, €9.000 voor de vrouwen, €9.000 voor de ouderen en €9.000 voor de jongeren. Daar bestaan structuren voor, maar die zijn niet helemaal gevolgd. Vooral bij de jongeren heeft dat tot flinke relletjes geleid met een aantal gewonden tot gevolg.

Al die sponsoring dekt alle uitgaven voor de campagnes echter nog lang niet. De rest komt uit de staatskas. Alle (semi)overheidsdiensten moesten vlak voor de campagnes startten, als hun geld overmaken naar hun respectievelijke ministeries; het elektriciteitsbedrijf, waterleidingbedrijf, katoenfabrieken, belastingdiensten enzovoorts werden gemaand zo snel mogelijk alle achterstallige betalingen te innen en alles over te maken. De grootste regeringspartij heeft daardoor het meeste geld en de kleinere of nieuwkomers niets. Op die manier wordt de status quo in stand gehouden en zullen er nooit grote veranderingen plaats vinden.

Ik vraag mij dan ook af wat de zin van democratische verkiezingen is in een land als Burkina Faso, waar meer dan 60% van de bevolking analfabeet is en nog op de eeuwenoude traditionele manier geleefd wordt. Waar een handjevol geletterde mensen de dienst uitmaakt en de baantjes en het geld onderling verdeelt. Er moet toch een systeem te verzinnen zijn waarbij de traditionele waarden en structuren gebruikt worden zodat een stem ook écht iets voorstelt en de gekozen lieden daadwerkelijk verantwoording moeten afleggen aan hun kiezers.